Trong phiên thảo luận tại hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số ngày 1/12, các đại biểu Quốc hội đã nhấn mạnh sự cần thiết của một khung pháp lý đồng bộ, tránh tình trạng phát triển manh mún, thiếu kết nối. Các ý kiến cho rằng nếu không có một thiết kế luật mạnh mẽ và đúng đắn ngay từ đầu, quá trình chuyển đổi số quốc gia sẽ khó đạt mục tiêu và gây tốn kém chi phí.
Những vấn đề chính được nêu ra
Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Phạm Trọng Nhân (TPHCM) cho rằng chuyển đổi số không còn là cải cách kỹ thuật đơn thuần mà là một cuộc tái cấu trúc quyền lực nhà nước, mô hình kinh doanh và cách người dân tiếp cận dịch vụ. Ông cảnh báo về nguy cơ lặp lại mô hình cũ “trăm hoa đua nở nhưng kín cổng cao tường”, nơi các hệ thống không liên thông và dữ liệu không được kết nối. Theo ông Nhân, điều này sẽ làm tăng chi phí và cản trở việc đạt được các mục tiêu đã đề ra.
Đại biểu này cũng bày tỏ lo ngại về phạm vi của dự thảo luật còn rộng nhưng chưa rõ ràng, dễ gây chồng chéo với các luật chuyên ngành khác như Luật Dữ liệu hay các quy định về Trí tuệ nhân tạo (AI). Ông lo ngại rủi ro luật có thể trở nên kém hiệu quả, “nói nhiều, làm được ít”, dẫn đến tình trạng trùng lặp và làm giảm hiệu lực thi hành.
Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TPHCM) tập trung vào các vấn đề cụ thể hơn. Ông kiến nghị làm rõ phạm vi của khái niệm “bản sao số” để tránh việc mở rộng đối tượng điều chỉnh quá mức, gây khó khăn cho công tác quản lý và xác định trách nhiệm. Về dịch vụ công trực tuyến, ông chỉ ra rằng dự thảo luật chưa có quy định về trách nhiệm pháp lý của cơ quan nhà nước khi hệ thống dữ liệu bị lỗi hoặc không liên thông, gây chậm trễ cho người dân và doanh nghiệp.
Bối cảnh và sự cần thiết của luật
Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, bối cảnh kinh tế số toàn cầu đang tăng trưởng nhanh hơn nhiều lần so với kinh tế truyền thống đòi hỏi Việt Nam phải có một hành lang pháp lý vững chắc. Ông so sánh với các quốc gia đi trước như Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu, nơi đã hình thành một “bộ khung thể chế số” hoàn chỉnh bao gồm Luật Chuyển đổi số, Luật Dữ liệu, và Luật Trí tuệ nhân tạo, cùng với các quy định về an ninh mạng và giao dịch điện tử. Ông nhấn mạnh rằng đây là một chỉnh thể pháp lý, không phải một đạo luật đơn lẻ.
Do đó, ông cho rằng Luật Chuyển đổi số của Việt Nam cần được thiết kế như một “bộ khung thể chế số quốc gia”. Mục tiêu là trở thành trụ cột đủ mạnh để Việt Nam có thể tự chủ về dữ liệu, công nghệ và con đường phát triển. Việc xây dựng một nền tảng pháp lý vững chắc là yêu cầu cấp thiết để quá trình **chuyển đổi số** đi vào thực chất và hiệu quả.
Các kiến nghị và giải trình
Từ những phân tích trên, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị bổ sung cơ chế xử lý trách nhiệm rõ ràng. Cụ thể, cần quy định về trách nhiệm giải trình, bồi thường thiệt hại và nghĩa vụ công khai nguyên nhân sự cố kỹ thuật khi hồ sơ của người dân bị chậm trễ không do lỗi của họ. Ông cho rằng đây là yếu tố then chốt để người dân thực sự trở thành trung tâm của quá trình chuyển đổi số.
Tiếp thu và giải trình, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, do đây là một lĩnh vực mới trên thế giới, tinh thần xây dựng luật là ngắn gọn, mang tính khung và dành không gian cho các văn bản dưới luật. Ông khẳng định mục tiêu chính của luật là tạo ra một khung pháp lý thống nhất, khắc phục tình trạng “cát cứ số”, manh mún trên các nền tảng hiện nay. Bộ trưởng cũng đồng tình rằng nếu chậm ban hành các quy tắc kết nối, đồng bộ, tình trạng “trăm hoa đua nở” có thể phá vỡ bức tranh tổng thể về **chuyển đổi số** quốc gia.
Các ý kiến tại nghị trường cho thấy sự cấp thiết trong việc xây dựng một hành lang pháp lý chặt chẽ, liên thông và có tính thực thi cao. Việc này không chỉ nhằm mục đích thống nhất các nỗ lực chuyển đổi số trên toàn quốc mà còn để đảm bảo quyền lợi và đặt người dân, doanh nghiệp vào vị trí trung tâm của quá trình này.
