Thị trường hàng không nội địa đang chứng kiến sự thay đổi cấu trúc mạnh mẽ, với cuộc đua thị phần giữa các hãng bay trở nên quyết liệt hơn. Theo số liệu mới nhất, năng lực đội bay đang nổi lên là yếu tố then chốt quyết định vị thế của từng doanh nghiệp trong bối cảnh nhiều đơn vị tái cơ cấu và sự xuất hiện của những tay chơi mới.
Diễn biến thị trường
Số liệu của Cục Hàng không Việt Nam (HKVN) tính đến tháng 8 cho thấy Vietnam Airlines đang dẫn đầu với hơn 47% thị phần nội địa, theo sau là Vietjet với gần 42%. Các hãng còn lại chiếm thị phần nhỏ hơn, với Bamboo Airways nắm gần 6% và Vietravel Airlines khoảng 2%.
Về kết quả kinh doanh, Vietnam Airlines ghi nhận doanh thu hợp nhất quý III đạt hơn 30.780 tỷ đồng, tăng hơn 12% so với cùng kỳ. Lợi nhuận sau thuế của hãng giảm còn 732 tỷ đồng do chi phí gia tăng, nhưng một điểm đáng chú ý là vốn chủ sở hữu đã thoát âm, đạt gần 6.370 tỷ đồng, củng cố nền tảng tài chính. Trong khi đó, Vietjet duy trì đà tăng trưởng với doanh thu vận tải quý III đạt gần 16.730 tỷ đồng; lũy kế 9 tháng ghi nhận doanh thu gần 52.330 tỷ đồng và lợi nhuận trước thuế gần 1.990 tỷ đồng.
Bức tranh thị trường cũng được định hình lại bởi các hoạt động tái cấu trúc và M&A. Vietravel, đơn vị sáng lập Vietravel Airlines, đã tuyên bố sẽ thoái toàn bộ vốn trước ngày 31/12, chuyển giao hãng cho nhóm cổ đông mới sau 5 năm hoạt động. Bamboo Airways, sau khi trở về FLC, đang được tập đoàn này thiết kế lại chiến lược cho giai đoạn 2026-2030 và chuẩn bị huy động vốn. Cùng lúc, thị trường đón nhận hãng bay mới là Sun PhuQuoc Airways, chính thức cất cánh từ ngày 1/11, tập trung vào phân khúc du lịch nghỉ dưỡng cao cấp kết nối Phú Quốc.
Nguyên nhân và bối cảnh
Theo lãnh đạo Cục HKVN, năng lực đội máy bay khả dụng là yếu tố then chốt và trực tiếp nhất quyết định sự thay đổi thị phần trong giai đoạn hiện tại. Năng lực vận chuyển này tác động đến tần suất khai thác trên các đường bay trục và khả năng mở rộng mạng bay đến các thị trường ngách. Thực tế cho thấy khi một số hãng sụt giảm đội bay vì nhiều lý do, khoảng trống thị phần đã ngay lập tức được các đối thủ có năng lực tốt hơn lấp đầy. Đây là yếu tố cốt lõi định hình lại **thị trường hàng không** Việt Nam.
Bên cạnh đội bay, các yếu tố khác như chính sách giá vé, chất lượng dịch vụ, chiến lược thương hiệu và mạng lưới liên minh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng thị phần. Sự kết hợp của các yếu tố này tạo ra lợi thế cạnh tranh dài hạn cho các hãng, tuy nhiên năng lực cung ứng qua đội bay vẫn là điều kiện tiên quyết.
Bối cảnh kinh doanh chung cũng đầy thách thức. Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long chỉ ra các áp lực lớn mà các hãng đang đối mặt bao gồm chi phí đầu vào tăng 20-30%, rủi ro tỷ giá, lãi suất và sự khan hiếm nguồn nhân lực chất lượng cao như phi công và kỹ thuật viên. Những yếu tố này khiến việc thành lập hãng bay mới hoặc duy trì hoạt động trở nên rủi ro hơn nhiều so với giai đoạn trước.
Nhận định và so sánh
Dưới góc nhìn của chuyên gia Ngô Trí Long, thị trường nội địa hiện có thể phân chia thành ba nhóm rõ rệt. Nhóm dẫn dắt là Vietnam Airlines. Nhóm đuổi theo có Vietjet với mô hình hàng không giá rẻ và mạng bay rộng. Nhóm “sống còn” bao gồm Bamboo Airways đang thu hẹp quy mô để tập trung vào các đường bay hiệu quả và Vietravel Airlines với quy mô nhỏ.
Ông Long cũng nhấn mạnh sự phân hóa của thị trường theo hai cực: giá rẻ và truyền thống. Theo đó, bất kỳ hãng nào không định hình được bản sắc riêng sẽ dễ dàng bị “hòa tan”. Lợi nhuận của các hãng phụ thuộc lớn vào cơ cấu đường bay. Trong đó, trục Hà Nội – TP.HCM – Đà Nẵng được xem là “xương sống lợi nhuận”, các đường bay du lịch là nơi diễn ra cuộc đua giá vé khốc liệt, còn các đường bay địa phương thường có hiệu quả thấp và phụ thuộc vào tính mùa vụ.
Về phía cơ quan quản lý, Cục HKVN khẳng định ngành vận tải hàng không không phải là một “cuộc chơi” dễ dàng và chỉ những doanh nghiệp sở hữu nền tảng tài chính – kỹ thuật mạnh, chiến lược khác biệt và đội ngũ nhân sự chất lượng cao mới có thể trụ vững. Dù vậy, cơ quan này đánh giá dư địa phát triển của ngành vẫn còn rất rộng. Nhà nước luôn tạo điều kiện cho các hãng mới tham gia nhằm tăng tải cung ứng, điều tiết giá vé và nâng cao chất lượng dịch vụ. Cục HKVN đặt mục tiêu đến năm 2026, sản lượng vận chuyển toàn ngành đạt 95 triệu khách và 1,6 triệu tấn hàng hóa.
Với những biến động về cơ cấu sở hữu, chiến lược kinh doanh và sự cạnh tranh gay gắt về năng lực đội bay, thị trường hàng không Việt Nam được dự báo sẽ tiếp tục trong giai đoạn tái định hình. Khả năng tồn tại và phát triển của các hãng sẽ phụ thuộc vào năng lực tài chính, khả năng thích ứng và việc tìm ra phân khúc thị trường phù hợp trong bối cảnh nhiều thách thức.
