Việt Nam đang đứng tại ngã rẽ của quá trình chuyển đổi số toàn diện: khi tiêu dùng nội địa, xuất khẩu và năng suất lao động đòi hỏi một động lực mới, nền kinh tế số được xem là “đòn bẩy” mới cho tăng trưởng. Trong bối cảnh đó, sự hiện diện của Grab tại Việt Nam – với tư cách một siêu ứng dụng kết nối giao thông, giao nhận, tài chính số và thương mại – không chỉ là phát triển doanh nghiệp thông thường mà đang góp phần lan tỏa sang các lĩnh vực rộng lớn hơn như việc làm, chuyển đổi số cho doanh nghiệp siêu nhỏ nhỏ vừa (MSME) và hạ tầng số. Bài viết dưới đây phân tích rõ hơn vai trò của Grab trong thúc đẩy nền kinh tế số tại Việt Nam, những tác động cụ thể đến tăng trưởng và năng suất, cũng như những khuyến nghị chính sách cần thiết để tận dụng tối đa cơ hội.
Tăng trưởng và cam kết đầu tư
Grab bắt đầu hoạt động tại Việt Nam từ năm 2014 với dịch vụ gọi xe và đã mở rộng nhanh thành siêu ứng dụng đa dịch vụ, kết nối người dân với giao nhận, dịch vụ tài chính số…
Năm 2024, khi kỷ niệm 10 năm tại Việt Nam, Grab khẳng định Việt Nam là “thị trường quan trọng” trong chiến lược phát triển dài hạn và cam kết hỗ trợ người dân tiếp cận dịch vụ số, nâng cao năng lực kinh tế tại địa phương.
Ngoài ra, theo báo cáo, kinh tế số Việt Nam năm 2024 đạt giá trị giao dịch (GMV) khoảng 36 tỷ USD, tăng 16 % so với năm trước, và Grab mang mục tiêu mở rộng thị trường, đưa dịch vụ tới khu vực nông thôn và nhóm người dùng chưa tiếp cận số.
Tác động đến thị trường lao động và năng suất
Grab không chỉ là nền tảng gọi xe – dịch vụ. Trong hơn 10 năm, Grab đã tạo cơ hội thu nhập cho hàng trăm nghìn tài xế, thương nhân và MSME. Theo thông tin của Grab, năm 2024, số chuyến xe của tài xế 2 bánh tăng 30 % trong một giờ online so với năm 2014.
Đối với đối tác nhà hàng – GrabFood – doanh thu trung bình hàng tháng đã tăng gấp 3 lần so với năm 2018.
Điều này cho thấy nền tảng số không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động (năng suất lao động) mà còn mở rộng khả năng giá trị kinh tế từ tiêu dùng nội địa – vì các đơn hàng giao nhận, thanh toán số tăng lên.
Grab và chuỗi tác động tới tăng trưởng kinh tế
Tăng tiêu dùng nội địa và đa dạng dịch vụ
Khi người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ gọi xe, giao nhận, ăn uống, mua sắm qua ứng dụng số, thì mức tiêu dùng nội địa được kích thích. Grab đang mở rộng phân khúc người dùng – tập trung cả vào khu vực nông thôn, nhóm người dùng “giá nhạy cảm” như sinh viên.
Tiêu dùng nội địa tăng là một trong những trụ cột để Việt Nam duy trì tăng trưởng GDP bền vững, đặc biệt khi xuất khẩu và đầu tư công có thể gặp những thách thức từ yếu tố quốc tế.
Hỗ trợ MSME và thu hẹp khoảng cách chuyển đổi số
MSME chiếm hơn 90 % doanh nghiệp tại Việt Nam và thường chậm tiếp cận công nghệ số. Grab thông qua các hợp tác với địa phương như thành phố Huế hỗ trợ doanh nghiệp siêu nhỏ, tiểu thương tiếp cận công nghệ, chuyển đổi số.
Việc này không chỉ giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn, mở rộng kênh khách hàng – mà còn tăng năng suất lao động và đóng góp nhiều hơn cho nền kinh tế.
Hợp tác công – tư và chuyển đổi số toàn diện
Grab đã ký kết với các địa phương để triển khai chuyển đổi số trong giao thông, du lịch, quảng bá bản địa. Ví dụ: hợp tác với Quỹ Hỗ trợ phát triển du lịch (Bộ VHTT&DL) để đẩy mạnh chuyển đổi số trong du lịch.
Một cơ chế hợp tác công – tư như vậy giúp đẩy nhanh tiến trình số hóa, hỗ trợ chính sách tài khóa và đầu tư công vận hành hiệu quả hơn – từ đó gia tăng tác động tới tăng trưởng kinh tế.
Thách thức và rủi ro cần lưu ý
Rào cản tiếp cận công nghệ và phân hóa số
Dù có nhiều tiến bộ, nhưng thực tế vẫn còn khoảng cách lớn giữa thành thị và nông thôn, nhóm người cao tuổi hoặc có thu nhập thấp trong việc tiếp cận dịch vụ số. Grab cũng nhấn mạnh nhóm người dùng chưa dùng thường xuyên hoặc chưa thành thạo công nghệ là mục tiêu mới.
Nếu không giải quyết tốt, “khoảng cách số” có thể làm gia tăng bất bình đẳng, hạn chế tác động lan tỏa của nền kinh tế số.
Vấn đề dữ liệu, bảo mật và cạnh tranh
Khi nền tảng số mở rộng, vấn đề về bảo vệ dữ liệu người dùng, an ninh thông tin và cạnh tranh thị trường (monopoly) cần được quản lý. Chính sách tài khóa, đầu tư công và năng suất lao động đều liên quan tới việc nền tảng số vận hành minh bạch và công bằng.
Tác động tới thị trường lao động truyền thống
Mặc dù tạo việc làm mới, nhưng sự chuyển đổi số cũng có thể làm thay đổi mô hình lao động truyền thống (xe xích lô, xe taxi truyền thống…) nếu không được hỗ trợ kịp thời. Hợp tác giữa Grab và Huế có đề cập tới hỗ trợ tài xế xích lô chuyển đổi số.
Do đó, chính sách cần bao trùm và có lộ trình rõ ràng để không để lại “điểm mù” trong lao động.
Gợi mở chính sách để tối đa hóa lợi ích nền kinh tế số
-
Khuyến nghị 1: Tăng cường hợp tác công – tư để mở rộng hạ tầng số ở khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa – đảm bảo mọi người dân đều được tiếp cận dịch vụ số, từ đó lan tỏa hiệu quả tới tiêu dùng nội địa và năng suất lao động.
-
Khuyến nghị 2: Xây dựng khung pháp lý về dữ liệu, bảo mật, cạnh tranh thị trường dành cho nền tảng số, để doanh nghiệp như Grab vận hành minh bạch, hiệu quả và có tính bền vững.
-
Khuyến nghị 3: Hỗ trợ đào tạo kỹ năng số cho lao động & MSME, đặc biệt nhóm bị ảnh hưởng bởi chuyển đổi số – như tài xế truyền thống, tiểu thương – để tăng tính bao trùm và giảm rủi ro mất việc.
-
Khuyến nghị 4: Tích hợp nền tảng số vào chiến lược tài khóa và đầu tư công – ví dụ sử dụng dữ liệu từ nền tảng số để thiết kế chính sách kích cầu, chuyển đổi số, nâng cao năng suất lao động và phát triển doanh nghiệp.
-
Khuyến nghị 5: Đo lường và đánh giá tác động của nền kinh tế số tới tăng trưởng GDP, năng suất lao động, tiêu dùng nội địa – thông số rõ ràng sẽ giúp hoạch định chính sách hiệu quả hơn.
Kết bài
Hành trình của Grab tại Việt Nam không chỉ đơn thuần là mở rộng dịch vụ gọi xe hay giao nhận, mà đang góp phần hình thành một nền kinh tế số rộng lớn hơn – thúc đẩy tiêu dùng nội địa, tăng năng suất lao động và hỗ trợ MSME. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa động lực này và đảm bảo tăng trưởng kinh tế bền vững cho thị trường Việt Nam, cần có chính sách tổng thể bao trùm hạ tầng số, đào tạo kỹ năng, đảm bảo công bằng và minh bạch. Nếu được thực hiện đúng, nền kinh tế số sẽ trở thành một trong những trụ cột vững chắc giúp Việt Nam đạt được tăng trưởng GDP cao hơn và năng suất lao động tốt hơn trong thập kỷ tới.
Tham khảo: Cách Grab Việt Nam góp phần thúc đẩy nền kinh tế số
