1. Việt Nam ở ngã ba tăng trưởng: Vì sao lựa chọn đầu tư hay tiêu dùng lại quan trọng?
Trong khoảng 30 năm qua, nền kinh tế Việt Nam vận hành chủ yếu theo mô hình “đuổi kịp” với động lực chính đến từ đầu tư và xuất khẩu. Tỷ trọng tiêu dùng hộ gia đình trong GDP đã giảm từ 74,4% năm 1996 xuống còn 54% năm 2024, trong khi khu vực FDI đóng góp hơn 70% tổng kim ngạch xuất khẩu. Điều này cho thấy cấu trúc tăng trưởng của Việt Nam vẫn nghiêng về đầu tư và xuất khẩu — khác với mô hình “tiêu dùng dẫn dắt” mà các nền kinh tế phát triển áp dụng. Tuy nhiên, để tăng trưởng bền vững, Việt Nam cần xem xét lại điểm cân bằng giữa hai trụ cột này.
Nguồn: Tổng cục Thống kê Bộ Tài chính
Ưu thế và rủi ro của tăng trưởng dựa vào tiêu dùng
Tăng trưởng tiêu dùng nội địa giúp lan tỏa nhanh tới doanh nghiệp dịch vụ, bán lẻ và sản xuất hàng hóa. Với quy mô dân số gần 100 triệu người và tầng lớp trung lưu gia tăng, đây là động lực lớn. Thủ tướng Phạm Minh Chính gần đây cũng phát động chiến dịch “Hội chợ Mùa Thu 2025” nhằm kích cầu tiêu dùng nội địa.
Tuy nhiên, nếu tiêu dùng chiếm tỷ trọng quá lớn trong GDP khi nền tảng sản xuất còn yếu, nền kinh tế có thể đối mặt với lạm phát, nhập siêu và suy giảm năng lực cạnh tranh xuất khẩu. Năng suất lao động của Việt Nam hiện chỉ bằng một phần năm của Singapore và chưa bằng một nửa Malaysia.
2. Bài học quốc tế cho Việt Nam ở ngã ba tăng trưởng
Các nền kinh tế Đông Á như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Singapore đều khởi đầu bằng chiến lược tích lũy đầu tư mạnh mẽ trước khi chuyển sang tiêu dùng. Ví dụ, Singapore giảm tỷ trọng tiêu dùng trong GDP từ 73,5% (1965) xuống 42,2% (1990) để dồn lực cho công nghiệp và xuất khẩu, sau đó mới phát triển thị trường tiêu dùng nội địa.
Khi nào tiêu dùng nên trở thành động lực chính?
Chỉ khi nền kinh tế đạt độ chín về năng suất và công nghiệp phụ trợ, tiêu dùng mới nên được nâng lên thành động lực chính. Nếu chuyển đổi quá sớm bằng cách bơm tiền vào thị trường, Việt Nam có thể đối diện lạm phát và mất lợi thế xuất khẩu.
3. Định hướng chính sách: Cân bằng giữa đầu tư và tiêu dùng
Trong giai đoạn 2025–2045, chiến lược phù hợp không phải chọn “đầu tư hay tiêu dùng” mà là
kết hợp linh hoạt cả hai. Đầu tư công, công nghiệp hỗ trợ, logistics và công nghệ cần được ưu tiên để củng cố nền tảng sản xuất. Song song đó, cải cách thuế thu nhập cá nhân và hỗ trợ tiêu dùng hợp lý sẽ giúp mở rộng thị trường nội địa.
Vai trò của doanh nghiệp và nhà nước
Doanh nghiệp cần nâng cao năng suất lao động, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, trong khi Nhà nước phải giảm chi phí logistics, cải thiện khung pháp lý và thúc đẩy giá trị gia tăng nội địa. Khi đó, tiêu dùng trong nước sẽ không chỉ kích cầu mà còn góp phần củng cố sức mạnh sản xuất Việt Nam.
4. Kết luận: Việt Nam ở ngã ba tăng trưởng – chọn con đường bền vững
Việt Nam ở ngã ba tăng trưởng, giữa đầu tư và tiêu dùng. Để trở thành nền kinh tế phát triển vào năm 2045, Việt Nam cần một lộ trình chuyển đổi hợp lý: đầu tư trước – tiêu dùng sau, song song nâng cao năng suất và chất lượng chuỗi cung ứng. Sự cân bằng chiến lược này sẽ giúp Việt Nam không chỉ “vươn mình” mà còn “vươn mạnh và bền vững”.
